BUKALEMUN TOPLUM



"Zelig"(1983), Leonard Zelig isimli etrafındaki insanlara dönüşebilen karakterin hayatını anlatan kurgusal bir belgeselden ibaret gibi görünse de, satır aralarını okuyunca temeli sağlam sosyal eleştiriler içeren bir şaheser olduğunu görebiliriz: Zelig aslında tek bir kişiyi değil, tüm toplumu portreler.
    Woody Allen klasik belgesel anlatımını kullanarak 20'lerdeki toplumsal dönüşümü en doğru tespitlerle karikatürize etmiştir. Film, izleyeni Caz Dönemi'ne geri götürerek Amerikan toplumunun hayatına medya ve seri imalatın girmesiyle yaşanan hayat tarzı değişikliğine tanıklık ettiriyor. Halk öteki'leştirdiği Zelig'i medyanın liderliğiyle kah bağrına basıyor, kah yerin dibine batırıyor olsa da; aslında Zelig'in "öteki" olmaktan ziyade, toplumun bire bir temsili olduğunu kimse fark etmiyor.
    Zelig etrafındaki insanların kendisini sevmesi için onların kılığına girerek onlar gibi davranan bir insandır. Yani, parçası olduğu toplumun geri kalan üyelerinden hiçbir farkı yoktur. Film boyunca toplumun medyanın onlara "Al," dediğini almalarını, "Sev," dediğini sevmelerini, "Nefret et," dediğinden nefret etmelerine şahit oluyoruz. Sonuç itibariyle, toplum da Zelig gibi sürekli değişen ve ne olduğunun bilincinde olmayan insanlardan oluşuyordur.
    Zelig önce halkın maskotu olarak görülüyor ve adına yazılan şarkılarla ve yer aldığı çeşitli şovlarla kitlesel medyanın bir parçası haline geliyor. Medyanın da etkisiyle toplum Zelig'i iyice benimsiyor ve popülerleştiriyor. Ancak, her topluma mal olmuş insan gibi Zelig de tek bir hatasıyla sahne ışıklarının altından kaldırılıyor. Birkaç gün önce Zelig hakkındaki şarkılarla Zelig dansı yapan halk onu kınıyor ve ona bir anda sırtını çeviriyor.
    Bütün bu olanlar, iyileşme yolunda umut verici adımlar atan Zelig'in hayatını alt üst ediyor: Zelig bir süre ortadan yok oluyor. Daha sonra bulunduğunda ise onun Nazi'lerin arasına karışmış olduğunu görmek normal karşılanabilr. Sonuçta kişiliği olmayan Zelig'in toplum içinde yok olma arzusuyla Amerika'nın bireyciliğinden Faşizm'e kaçmasına çok şaşırmamak gerek.
    Woody Allen, genel olarak, film boyunca medyanın toplum üzerindeki etkisi dışında da bir çok toplumsal eleştiride bulunuyor. Örneğin, Eudora Fletcher'ın yazılı basında üstüne basa basa "Kadın Doktor" diye tabir edilmesini ve bir haber filminde "Kadınlar dikiş dikmek dışında başka işler de yapabiliyormuş" ibaresinin içerilmesini birer seksizim eleştirisi olarak kabul edebiliriz.
    Bunların yanı sıra, Woody Allen Eudora Fletcher'ın annesiyle yapılmış bir röportajı da parodisel bir anlatım kullanarak medya manipülasyonu üzerinde de durmuş. Röportajda gazeteci anneye yazığı acıklı ve toplumun ilgisini çekecek başarı öyküsünün çizgisinde sorular yöneltir. Ancak Fletcher soruları hep aksini iddia edecek şekilde yanıtlayınca, istediği hikayeyi elde edemeyeceğini anlayan gazeteci röportajı kısa keser.
    Film genel olarak ilgi çekici ve güldürücü bir uslupla bize bir ayna tutarak yaşadığımız toplumu karikatürize tipler halinde görmemizi sağlıyor. Woody Allen her zamanki ince ve kendine has espri anlayışıyla izleyenleri içinde yaşadıkları trajikomik oyunun farkına varmalarına yardımcı oluyor.

  • Digg
  • Del.icio.us
  • StumbleUpon
  • Reddit
  • RSS
Read Comments

0 yorum: